W piątek 23 lutego 2024 r. w Starej Wsi miała miejsce 80. rocznica niemieckiej egzekucji przeprowadzonej na polskich zakładnikach. Późnym popołudniem delegacje pod pomnikiem ofiar niemieckiej egzekucji złożyły kwiaty. Następnie uczestnicy obchodów rocznicy udali się do kościoła parafialnego w Starej Wsi, gdzie uczestniczyli w drodze krzyżowej oraz mszy św. Około godz. 19.00 w Domu Kultury w Starej Wsi miała miejsce prelekcja historyka-regionalisty, Przemysława Bukowca pt. „Ocalić od zapomnienia – 80. Rocznica niemieckiej egzekucji na polskich zakładnikach w Starej Wsi”.
Autor prezentacji, Przemysław Bukowiec przedstawił przyczyny, przebieg oraz skutki egzekucji przeprowadzonej przez Niemców 23 lutego 1944 r.
Uczestnicy wykładu mieli okazję zapoznać się z dokumentami, materiałami, fotografiami oraz relacjami świadków tamtych tragicznych wydarzeń. W spotkaniu uczestniczył m.in. Pan Henryk Małek – syn Jana Małka, jedynej osoby ocalałej z egzekucji zakładników.
23 lutego 1944 r.
Przebieg wydarzeń.
Tamtego dnia późnym popołudniem Niemcy przywieźli do Starej Wsi 20. zakładników z więzienia przy ul. Montelupich w Krakowie. Zakładnikami byli mieszkańcy Sądecczyzny, którzy kilka tygodni wcześniej zostali aresztowani przez Gestapo z Nowego Sącza. Początkowo zakładnicy przebywali w więzieniu w Nowym Sączu. W drugiej połowie grudnia zostali przewiezieni do Krakowa. Na „afiszu śmierci” z 12 stycznia 1944 r. widniała lista nazwisk na których znajdowali się zakładnicy, przywiezieni kilka tygodniu później do Starej Wsi. Dzięki relacji Jakuba Ćwika, można było się dowiedzieć, że 23 lutego Niemcy przywieźli 20. zakładników i planowali ich rozstrzelać między domami na os. Ćwikówka w Starej Wsi. Odstąpili jednak od tego zamiaru po rozmowie z Jakubem Ćwikiem, który prosił aby egzekucji nie wykonywać między domami gdzie znajdują się dzieci. Ostatecznie Niemcy przeprowadzili egzekucję kilkaset metrów dalej przy drodze Limanowa – Stara Wieś. W czasie egzekucji zginęło 19 zakładników. Jedna osoba przeżyła. Jan Małek ranny w głowę, wydostał się z miejsca kaźni po odjeździe Niemców. Pomocy poszkodowanemu udzieliła rodzina Jońców, następnie trafił do Pisarzowej, do Franciszka Frączka. Do końca wojny Jan Małek nie mógł przebywać w domu w Chomranicach, musiał się ukrywać m.in. w Klęczanach. Jan Małek zginął tragicznie w wypadku drogowym w marcu 1960 r. Cztery lata później, mieszkańcy osiedla Ćwikówka, Tadeusz Banach oraz Józef Ćwik doprowadzili w czynie społecznym do postawienia pomnika ofiar niemieckiej egzekucji w Starej Wsi.
Błędnie powielone informacje.
Niestety po latach historia egzekucji w Starej Wsi żyła własnym życiem, a przekazy oraz powielone historie w coraz to większy sposób zniekształcały rzeczywisty przebieg wydarzeń. Na starej tablicy, na pomniku widniała data marzec 1943 co powodowało kontrowersje. Była ona wynikiem błędu ludzkiego. W rzeczywistości o dacie egzekucji wiadomo było od dawna. Mimo to w prasie regionalnej pojawiały się informacje, że egzekucja w Starej Wsi miała miejsce 23 lutego 1943 r. co było błędem (w taki sposób pisał o niej Jan Wielek w „Echu Limanowskim” w 2013 r.). Nie jest prawdą również, że przyczyną egzekucji była likwidacja wysokiej rangi dygnitarza niemieckiego przez partyzantów. Owszem takie zdarzenie miało miejsce, ale dopiero latem 1944 r. w Słopnicach, co jest odpowiednio udokumentowane w literaturze historycznej. Nie jest prawdą również, że ocalały z egzekucji Jan Małek, ukrywał się w Biczycach Dolnych (mieszkał tam dopiero po wojnie). Ostatecznie wyjaśniono też kwestię czy ocalały z egzekucji w Starej Wsi, nie mógł uczestniczyć w odsłonięciu pomnika ofiar egzekucji gdyż tragicznie zginął w 1960 r. Po latach udało się ostatecznie wyjaśnić większość kwestii związanych z tragicznymi wydarzeniami z okresu okupacji niemieckiej.
Upamiętnienie.
W październiku 2022 r. miało miejsce odsłonięcie tablicy turystycznej Szlaku Armii Krajowej na Ziemi Limanowskiej. Ofiary egzekucji w Starej Wsi zostały upamiętnione poprzez umieszczenie podstawowych informacji na temat imion i nazwisk ofiar egzekucji, przyczyn, przebiegu oraz skutków wydarzenia. Autorem treści na tablicy jest Przemysław Bukowiec. Całe przedsięwzięcie było realizowane przez Lokalną Organizację Turystyczną Powiatu Limanowskiego. Pod koniec października 2022 odbył się spacer historyczny poświęcony okresowi okupacji w Starej Wsi oraz miejscom pamięci. W 2022 r. gmina Limanowa przeprowadziła gruntowną renowację pomnika w Starej Wsi. Pasjonaci lokalnej historii podejmują wysiłki aby ustalić kompletną listę ofiar egzekucji – tak aby w przyszłości mogły być one we właściwy sposób upamiętnione na pomniku.
- Przemysław Bukowiec
Liczba wyświetleń: 444
Oficjalny serwis
