Bogactwo i niezwykłość kolęd

21.12.2011

Śpiew kolęd i pastorałek należy do najpiękniejszych zwyczajów bożonarodzeniowych. Szczególnie dla nas Polaków ma swoją głęboką treść i symbolikę. Są wciąż żywymi pieśniami, które stanowią skarb naszej wiary, tradycji i spuścizny świadczącej o naszej religijności. Na każdym niemal etapie polskiej historii pisano do starych kolęd nowe słowa również o treści patriotycznej, czy ludowej.

Nazwa kolędy, jako popularnej dziś pieśni związanej ze Świętami Bożego Narodzenia pochodzi od łacińskiego słowa "calendae". Tak Rzymianie nazwali początek nowego roku i początek każdego miesiąca.

W pierwszych wiekach, gdy Kościół znosił sukcesywnie stare pogańskie uczty i zwyczaje związane z obchodzeniem nowego roku, scenerii tej towarzyszyły śpiewy pobożnych pieśni. W ciągu swojej długiej historii kolędy podlegały wielu zmianom. Wykształciły się z popularnych w XIII-wiecznej Francji pieśni tanecznych - cardes, tańczących w kręgu. Później jak podają kronikarze pierwsze kolędy związane z Narodzinami Jezusa zaczęli pod koniec XIII wieku śpiewać w kościołach Franciszkanie - idąc za wzorem Św. Franciszka z Asyżu. Proste teksty i wesołe kolędy stanowiły ważny element życia mieszkańców miast i wsi. Zaczęły cieszyć się coraz większym uznaniem wśród ludu.

Pierwsza polska kolęda, która śpiewana była w misteriach i dialogach pochodzi z 1424r. ("Zdrów bądź, Królu anielski"). Tekst tej kolędy prawdopodobnie oparty był na tekście czeskim. Następną znaną kolędą była "Chrystus się nam narodził" sprzed 1435 r. Ogółem znanych już w XV wieku było 9 kolęd.

W XVI wieku następuje duża moda na pisanie i śpiewanie kolęd, znanych jest już ok. 100 kolęd: "Anioł pasterzom mówił", "W żłobie leży", "Dzisiaj w Betlejem", "Mędrcy świata monarchowie", to tylko nieliczne kolędy, które napisane zostały wówczas.

W okresie baroku nastąpił również pełny "rozkwit" kolęd, wyraźnie, zaczęto pisać kolędy, które miały narodowy charakter. Autorami słynnych tekstów byli polscy twórcy m.in. Franciszek Karpiński - poeta nurtu sentymentalnego literatury oświecenia. W 1792 r. napisał on słynną kolędę "Bóg się rodzi".

Również Jan Kochanowski, czy Teofil Lenartowicz pisali i tworzyli liczne kolędy. Wielu innych autorów bardziej znanych i nieznanych pisząc kolędy wykorzystywało muzykę z marszów, kujawiaków, czy krakowiaków. Autorem popularnej do dziś kolędy "W żłobie leży" był wielki kronikarz dziejów Polski Piotr Skarga (1536 - 1612), a napisana ona została do melodii poloneza koronacyjnego króla Władysława IV.

Adam Mickiewicz pisał o niezwykłym bogactwie polskich kolęd oraz o ogromnej wartości artystycznej, że żaden inny kraj na świecie nie może pochwalić się tak ogromnymi zbiorami.

W XIX wieku ksiądz Marcin Mioduszewski wydał zbiór kolęd z podziałem na te, które śpiewano w kościołach, domach oraz przez kolędników. Zbiór ten zawierał ponad 300 kolęd.

Z biegiem czasu zmieniały się nurty kolęd, zawierały treści bardziej swobodne, nieskrępowane, a wiele z nich związanych było z tradycją kolędowania, czy chodzenia grup kolędniczych po domach. W wielu kolędach wykorzystywano również czynnik regionalizmu i gwary.

Kolędy stały się własnością całego społeczeństwa, bo właśnie dzięki nim można było zbliżyć się do wysokości Majestatu Bożego zarówno prostym ludziom jak i inteligencji na równi z aniołami i ziemskimi królami.

Wiele zwyczajów związanych z okresem Godnych Świąt przetrwało do naszych czasów. Wigilia, choinka, pasterka, strojenie domów, opłatek, noszenie szopki przez przebierańców i kolędników, chodzenie po kolędzie. To wszystko stanowiło o tradycji naszego narodu w ciągu kolejnych wieków, wzbogacając uroczystości Bożego Narodzenia.

Kolędy są więc mocnym zjawiskiem kulturowym naszego polskiego społeczeństwa. Bo każdy naród posiada określone zwyczaje, obyczaje, obrzędy i święta, są one symbolem kultury danej społeczności, która winna być pieczołowicie, kultywowana, pielęgnowana i rozwijana, przekazywana z pokolenia na pokolenie.

"Nie można dobrze służyć narodowi nie znając jego dziejów, bogatej kultury i tradycji" - tak Jan Paweł II mówił w 1999r. w Łowiczu.

Tego ogromnego dziedzictwa nie wolno nam zaprzepaszczać Niech ten okres Godnych Świąt będzie wspaniałym czasem przepełnionym troską, szacunkiem i miłością do drugiego człowieka, a przepiękne zwyczaje i tradycje naszych praojców napełniają nasze serca i domy ciepłem i serdecznością.

Jacenty Musiał

Śpiew kolęd i pastorałek należy do najpiękniejszych zwyczajów bożonarodzeniowych. Szczególnie dla nas Polaków ma swoją głęboką treść i symbolikę. Są wciąż żywymi pieśniami, które stanowią skarb naszej wiary, tradycji i spuścizny świadczącej o naszej religijności. Na każdym niemal etapie polskiej historii pisano do starych kolęd nowe słowa również o treści patriotycznej, czy ludowej.

Nazwa kolędy, jako popularnej dziś pieśni związanej ze Świętami Bożego Narodzenia pochodzi od łacińskiego słowa "calendae". Tak Rzymianie nazwali początek nowego roku i początek każdego miesiąca.

W pierwszych wiekach, gdy Kościół znosił sukcesywnie stare pogańskie uczty i zwyczaje związane z obchodzeniem nowego roku, scenerii tej towarzyszyły śpiewy pobożnych pieśni. W ciągu swojej długiej historii kolędy podlegały wielu zmianom. Wykształciły się z popularnych w XIII-wiecznej Francji pieśni tanecznych - cardes, tańczących w kręgu. Później jak podają kronikarze pierwsze kolędy związane z Narodzinami Jezusa zaczęli pod koniec XIII wieku śpiewać w kościołach Franciszkanie - idąc za wzorem Św. Franciszka z Asyżu. Proste teksty i wesołe kolędy stanowiły ważny element życia mieszkańców miast i wsi. Zaczęły cieszyć się coraz większym uznaniem wśród ludu.

Pierwsza polska kolęda, która śpiewana była w misteriach i dialogach pochodzi z 1424r. ("Zdrów bądź, Królu anielski"). Tekst tej kolędy prawdopodobnie oparty był na tekście czeskim. Następną znaną kolędą była "Chrystus się nam narodził" sprzed 1435 r. Ogółem znanych już w XV wieku było 9 kolęd.

W XVI wieku następuje duża moda na pisanie i śpiewanie kolęd, znanych jest już ok. 100 kolęd: "Anioł pasterzom mówił", "W żłobie leży", "Dzisiaj w Betlejem", "Mędrcy świata monarchowie", to tylko nieliczne kolędy, które napisane zostały wówczas.

W okresie baroku nastąpił również pełny "rozkwit" kolęd, wyraźnie, zaczęto pisać kolędy, które miały narodowy charakter. Autorami słynnych tekstów byli polscy twórcy m.in. Franciszek Karpiński - poeta nurtu sentymentalnego literatury oświecenia. W 1792 r. napisał on słynną kolędę "Bóg się rodzi".

Również Jan Kochanowski, czy Teofil Lenartowicz pisali i tworzyli liczne kolędy. Wielu innych autorów bardziej znanych i nieznanych pisząc kolędy wykorzystywało muzykę z marszów, kujawiaków, czy krakowiaków. Autorem popularnej do dziś kolędy "W żłobie leży" był wielki kronikarz dziejów Polski Piotr Skarga (1536 - 1612), a napisana ona została do melodii poloneza koronacyjnego króla Władysława IV.

Adam Mickiewicz pisał o niezwykłym bogactwie polskich kolęd oraz o ogromnej wartości artystycznej, że żaden inny kraj na świecie nie może pochwalić się tak ogromnymi zbiorami.

W XIX wieku ksiądz Marcin Mioduszewski wydał zbiór kolęd z podziałem na te, które śpiewano w kościołach, domach oraz przez kolędników. Zbiór ten zawierał ponad 300 kolęd.

Z biegiem czasu zmieniały się nurty kolęd, zawierały treści bardziej swobodne, nieskrępowane, a wiele z nich związanych było z tradycją kolędowania, czy chodzenia grup kolędniczych po domach. W wielu kolędach wykorzystywano również czynnik regionalizmu i gwary.

Kolędy stały się własnością całego społeczeństwa, bo właśnie dzięki nim można było zbliżyć się do wysokości Majestatu Bożego zarówno prostym ludziom jak i inteligencji na równi z aniołami i ziemskimi królami.

Wiele zwyczajów związanych z okresem Godnych Świąt przetrwało do naszych czasów. Wigilia, choinka, pasterka, strojenie domów, opłatek, noszenie szopki przez przebierańców i kolędników, chodzenie po kolędzie. To wszystko stanowiło o tradycji naszego narodu w ciągu kolejnych wieków, wzbogacając uroczystości Bożego Narodzenia.

Kolędy są więc mocnym zjawiskiem kulturowym naszego polskiego społeczeństwa. Bo każdy naród posiada określone zwyczaje, obyczaje, obrzędy i święta, są one symbolem kultury danej społeczności, która winna być pieczołowicie, kultywowana, pielęgnowana i rozwijana, przekazywana z pokolenia na pokolenie.

"Nie można dobrze służyć narodowi nie znając jego dziejów, bogatej kultury i tradycji" - tak Jan Paweł II mówił w 1999r. w Łowiczu.

Tego ogromnego dziedzictwa nie wolno nam zaprzepaszczać Niech ten okres Godnych Świąt będzie wspaniałym czasem przepełnionym troską, szacunkiem i miłością do drugiego człowieka, a przepiękne zwyczaje i tradycje naszych praojców napełniają nasze serca i domy ciepłem i serdecznością.

Jacenty Musiał